تاریخچه چرم

اگر به تاریخ زندگی بشر از ابتدا تا امروز نگاهی بیندازیم متوجه خواهیم شد که چرم از اولین دستاوردهای بشر است. انسان پس از کشف آتش، علاوه بر گرم کردن خود، از آن برای پختن غذا استفاده می کرد. او حیوانات را شکار کرد تا بخشی از  مایحتاج خود را فراهم نماید. کمی پس از آن دریافت که از پوست حیوانات هم می تواند برای پوشاندن بدن از سرما و به میزان کمتر پوشاندن فضای زندگی استفاده نماید.

در واقع استفاده از چرم و در حقیقت پوست حیوانات، هم نسل انسان شکارچی است. در مناطق سردسیر پس از شکار از گوشت حیوان برای ارتزاق و از پوست آن برای مصارف مذکور بهره می گرفتند. در حقیقت آنها خالق دانش استفاده از پوست حیوانات هستند.

بشر در ابتدا به ساده ترین شکل نیازهای خود را از پوست برآورده می کرد. با افزایش شکار، انسان تلاش کرد برای ماندگاری این محصول ارزشمند و جلوگیری از فساد آن مواد طبیعی را کشف و ترکیب کند تا بر ماندگاری آن بیفزاید. پس از رفع نیازهای اولیه و توسعه کاربردهای پوست، صنعت دباغی رشد نمود و انسان تنوع طلب که دیگر درگیر رفع نیازهای اولیه نبود، در صدد ایجاد تغییر در پوست برای استفاده های بیشتر و بهینه تر برآمد.

همچون سایر هنرها و صنایع، پس از برآورده شدن نیازهای اولیه، انسان سراغ نیازهای ثانویه رفت که به جنبه های زیبایی شناسی ویا کاربردی و تزئینی مربوط می شد و روش های حرفه ای تری برای رسیدن به این دسته خواسته ها نیاز بود. این حس خواستن انسان را برآن داشت تا مواد و روشهای گوناگون را کشف نماید.

ابتدایی ترین استفاده بشر از چرم به عنوان لباس، چادر، پای افزار، سپر و ظرف نگهدارنده به شکل ظرف بزرگ مثل ظرف آب یا ظرف نگهداری گوشت و امثال آن – که هنوز هم در مناطقی از ایران رواج دارد- بوده است. کم کم با بهینه شدن استفاده از چرم پس از رفع نیازهای اولیه و با افزایش میزان تولید و کشف روشهای بهینه سازی، چرم نیز به کالای تجاری تبدیل شد.

با رشد دانش و توسعه زندگی شهری، تمایل افراد به استفاده از کالاهای لاکچری مانند چرم بیشتر شد و از طرف دیگر حس تنوع طلبی و زیباپسندی انسان سبب ایجاد تنوع در محصولات در نوع، رنگ و طرح شد.

در ایران به طور دقیق نمی توان گفت تاریخ شروع استفاده از چرم و پوست متعلق به چه زمانی است. آنچه نقاشی روی دیوارها و آثار حکاکی شده بدست آمده نشان می دهد تاریخچه استفاده ایرانیان از پوست حیوانات برای مصارف گوناگون، به بیش از هزار سال قبل از میلاد می رسد. ایران از قدیمی ترین تولید کنندگان چرم در جهان محسوب می شود.  در طی قرون متمادی به دلیل استفاده زیاد از چرم، این صنعت به سرعت رشد کرد و در حوزه های مختلف رخنه نمود.

آنچه از مستندات در دسترس است رونق چرم در دوران پس از اسلام کاملاً مشهود است.  استفاده از چرم در ساخت جنگ افزار، پای پوش، لباس، جلدهای چرمی، افسار و رکاب و مشک ازجمله پرکاربردترین محصولات چرمی در آن زمان بودند.

اگر بخواهیم از دوران اوج شکوفایی این صنعت بگوییم، در حقیقت دوران صفویه دوران پر درخششی است. گرچه هنوز این حرفه به صورت صنعتی و کارخانه در نیامده بود و به صورت کارگاهی انجام می گرفت.

شاید بتوان سال ۱۳۰۸ را سال آغاز صنعتی شدن چرم در ایران در نظر گرفت. در این سال اولین کارخانه تولید چرم در تبریز راه اندازی شد. اما اولین کارخانه مدرن ماشینی چرم سازی در سال ۱۳۱۱ در شهر همدان توسط اردشیر یگانگی پایه گذاری شد شاید بتوان این سال را سال صنعتی شدن چرم در ایران نامید. پس از آن کارخانه های متعددی در شهرهای مختلف ایران تأسیس شد و به توسعه و رونق صنعت چرم کمک شایانی نمود.
امروزه از پوست حیوانات مختلف چرم تولید می شود. گاو، گوسفند، گاومیش، شتر، مار، ماهی، کروکودیل، شترمرغ برخی از مهمترین حیواناتی هستند که از پوست آنها چرمهای زیبایی تولید می شود که خواهان بسیار دارد. از چرم به عنوان یک کالای لاکچری، محصولات مختلف تولید می شود. انواع کیف، کفش، لباس، دستکش، روکش مبلمان و صندلی، فرش و وسایل تزئینی و استفاده در سازهای موسیقی از جمله پرکاربردترین آنهاست.